DÜNYA PAMUK FİYATLARININ TÜRKİYE PAMUK FİYATLARINA ETKİLERİ: BİR EŞBÜTÜNSELLEŞME ANALİZİ

Nermin AKYIL,  Dr. Ahmet BAYANER  ve  Yakup Erdal ERTÜRK

Pamuk Türkiye ekonomisinde oldukça önemli bir tarım ürünüdür. Desteklendiği yıllarda kütlü pamuk fiyatları hükümetler tarafından hasat döneminde açıklanmaktadır. Fiyat tespitinde genellikle sadece birim maliyetleri esas alınmakta ve bunun dışında diğer değişkenler gözardı edilmektedir. Oysa fiyatlar birim maliyetlerin dışında, beklenen dünya fiyatları, üretim, stoklar, sanayide kapasite kullanımı gibi diğer faktörlerden de etkilenmektedir. Bu gibi değişkenler dikkate alınmadan tespit edilecek fiyatlarla pazarın dengeye ulaşması mümkün olmamaktadır.

Hükümetlerce kütlü pamuk fiyatlarının açıklanması ile belirlenen Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri’nin alım fiyatları, serbest piyasa koşullarına terk edilen lif pamuk fiyatlarının oluşumunda etkili olmaktadır. Özellikle Tariş gibi güçlü bir birliğin lif pamuk piyasasındaki etkisi ortadır. Fiyatların açıklanmadığı durumlarda da birlikler kendi alım fiyatlarını açıklamaktadırlar. Fiyat açıklandığı yıllarda birlikler arz edilen ürünü almak durumundadırlar. Bu nedenle sözkonusu yıllarda birlikler piyasada daha etkin bir rol üstlenmektedirler.

Dünya fiyatları olarak Liverpool A ve B Endeks fiyatları kabul edilmektedir. Liverpool A Endeksi upland pamuk kotasyonu bildiren 15 ülkeden en düşük ücret bildiren 5 ülkenin ortalamasıdır. B Endeksi ise bu grup pamuk için aynı şekilde kotasyon bildiren 8 ülkeden en düşük 3 ülke fiyatının ortalaması şeklinde belirlenmektedir.

Lif pamuk ihracatında başlıca ülkeler; ABD, Özbekistan, Avustralya, Pakistan gibi önemli üretici ülkelerdir. 1997/98 sezonunda dünya ihracatının %27’si ABD ve yaklaşık %18’i Özbekistan tarafından gerçekleştirilmiştir. Başlıca ithalatçı ülkelerin başında da Avrupa Birliği (AB) gelmektedir. Sözkonusu yılda AB dünya ithalatının yaklaşık %18’ini oluşturmuştur. Ayrıca Brezilya, Güney Kore, Endonezya ve Tayland da ithalatçı ülkeler arasında sayılabilir.

Türkiye 1996 yılında 167,6 bin ton lif pamuk ithalatı gerçekleştirmiştir. 1998 yılında ise 379,7 bin ton lif pamuk ithal edilmiştir. Bu ithalatın 135,4 bin tonu ABD’den, 14,1 bin tonu Avustralya’dan, 18,6 Azebaycan’dan,16,7 bin tonu İsrail’den, 49,4 bin tonu Özbekistan’dan, 56,5 bin tonu Yunanistan’dan, 47 bin tonu Suriye’den ve 13,1 bin tonu Mısır’dan yapılmıştır. Son yıllarda Türkiye net ithalatçı bir ülke konumundadır. Öte yandan Türkiye’nin 1998 yılında pamuk ihracatı 45,9 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Almanya, Brazilya, Çek Cumhuriyeti, Endonezya, İtalya, Portekiz ve Tayland pamuk ihraç edilen ülkelerdir,

Türkiye lif pamuk fiyatlarının oluşmasında dünya pamuk fiyatlarının etkisi araştırılmıştır. Türkiye pamuk fiyatlarının dünya pamuk fiyatlarına etkisi de incelenmiştir.

Yayının tamamını alabilmek için lütfen bizimle irtibata geçiniz