EDİRNE - Yağda geçtiğimiz yıl yaşanan aşırı fiyat artışlarının önüne geçmek için yapılan "ithalat" silahı geri tepti. Ayçiçek tohumu ve ham ayçiçek yağı ithalatında vergilerin düşürülmesi, hamyağ üretici ve ham yağ sanayicilerinin rekabet şansını ortadan kaldırınca, sadece Trakya bölgesinde 30'a yakın hamyağ tesisi kapandı, 300 kişinin işine son verildi.

Trakyabirlik, Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği ve Trakya'daki bitkisel yağ sanayicileri, Sanayi ve Ticaret Bakanı Tanrıkulu'na bir rapor göndererek Rusya, Ukrayna ve Arjantin'in uyguladığı gizli dampinge karşı önlem alınmasını istedi. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Başkanı Faruk Sarı, hamyağ tesislerinden sonra sıranın rafine tesislerine geleceğini söyledi.

Geçtiğimiz yıl yağda yaşanan aşırı fiyat artışlarının önüne geçmek için yapılan "ithalat" silahı geri tepti. Ayçiçek tohumu ve ham ayçiçek yağı ithalatında vergilerin düşürülmesi, hamyağ üretici ve ham yağ sanayicilerinin rekabet şansını ortadan kaldırdı. Özellikle Rusya, Ukrayna ve Arjantin'den düşük vergiyle hamyağ ithal edilmesi yüzünden Edirne Yağ, Emek Yağ ve Afyon merkezli Oruçoğlu, kırma tesislerini kapatırken, Trakya ve Ege bölgelerinde çok sayıda tesis de hamyağ üretimine ara verdi. Trakyabirlik, Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği ve Trakya'daki bitkisel yağ sanayicilerinin imzasıyla Sanayi ve Ticaret Bakanı Tanrıkulu'na gönderilen raporda Rusya, Ukrayna ve Arjantin'in "gizli damping" uyguladığına dikkat çekilerek önlem alınması istendi.

Sadece Trakya Bölgesi'nde 30'a yakın tesisin aylardır kapalı olduğu belirtilen Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği'nin hazırladığı raporda, kendi kırma tesislerini korumak isteyen söz konusu ülkelerin tohum ihracı yerine hamyağ ihracatını teşvik ettiklerini, Türkiye'deki uygulamanın ise tam tersi olduğu bildirildi. Raporda, "1999'dan başlayarak Rusya ve Ukrayna'da yükselen yeni hamyağ tesisleri ülkemizde ve dünyada ayçiçek yağı dengelerini değiştirmiştir. Her yıl Trakyabirlik ve sanayici ithal ayçiçek tohumuna göre fiyat belirlerken, artık ithal hamyağ fiyatlarına bakmak zorunda kalmaya başladılar. Bundan sonra ayçiçek üreticisi ve sanayici için tehdit tohum değil, yağdır" denildi.

Ege Yağ'dan Faruk Sarı, ADM Doysan'dan Faik Genç, Olin'den Okyar Yayalar, Trakyabirlik'ten Cemalettin Uslu, Ünilever'den Erdal Kesrelioğlu, Henkel'den Ethem Sıral, Oruçoğlu'ndan Celal Oruç, Emek Yağ'dan Ruhi Çetin ve Kırlangıç'tan Ergin Savcı'nın imzaladığı raporda; söz konusu ülkelerin gizli bir damping uyguladığına değinilerek, şu görüşlere yer verildi:

"Rusya, Ukrayna ve Arjantin hamyağ ihracatında sıfır gümrük uygularken tohum ihracatına ihraç gümrük vergileri koymuş durumdadır. Bu vergiler Rusya'da yüzde 20, Ukrayna'da yüzde 23, Arjantin'de yüzde 13.5 oranlarındadır. Gizli bir damping sayılabilecek bu uygulama ile haksız rekabet yaratmaktadırlar. Ülke olarak bizim de katma değeri ülke içinde bırakmak amacıyla harekete geçmemiz ve karşı tarafın koyduğu tohum ihraç vergisini tersine çevirmemiz gerekiyor. Tohum ile hamyağ arasında tohum lehine asgari yüzde 20'lik bir marj bırakıldığında söz konusu ülkeler çiftçilerini, sanayicisini değil, kendi üreticimizi ve sanayicimizi korumuş olacağız. Bu durum hem üreticinin tohumu sanayiciye satabilmesine olanak verecek, hem de hamyağ yerine ithal tohum girdisi kırma tesislerinin yeniden çalışması sağlanacaktır."

Önlem alınmazsa sıra rafinecilere gelecek

Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Başkanı Faruk Sarı da yağ sanayicisinin haksız rekabet karşısında korunmaması halinde hamyağ tesislerinden sonra sıranın rafine tesislerine geleceğini belirterek, şunları söyledi:

"Sözünü ettiğimiz ülkelerde hamyağ tesislerinden sonra rafine tesisleri de yükselmeye başlamıştır. Bu tesislerin kapasitelerinin kendi iç piyasa ihtiyaçlarının çok üstünde olduğunu biliyoruz, hedef Türkiye'dir. Önümüzdeki yıllarda hamyağ ihracatına da vergi koyup, rafine yağ ihracatını cazip hale getirecekler. Birileri limanlara dolum tesisi kuracak, kırma tesislerimizin ardından rafine tesislerimiz de kapanacaktır."

Yağ sanayicisi yurtdışına kaçıyor

Uluslararası tarım anlaşmalarının koruma hakkı verdiği halde yağ sanayinin kapatılması için ne gerekiyorsa yapıldığını öne süren Sarı, "Bugün bir arkadaşamız kırma ve rafine tesisini sökerek Moldova'ya taşıyor. Bize göre mevcut durum karşısında bu arkadaşımız en doğrusunu yapıyor. Rusya, Ukrayna ve Moldova, hatta Çin kendi kırma ve yağ sanayilerini korumak için gerekli önlemleri alıyor. Biz kapatmak için elimizden geleni yapıyoruz" dedi.

Vergilerle koruma

Trakyabirlik'in de hazırladığı raporda, gümrük vergilerinde düzenleme yapılması gerektiği vurgulanarak, şu görüşlere yer verildi: "Kamu kaynakları ile çok fazla destekleyemediğimiz yağlı tohumlarda üretim artışının sağlanabilmesi ve kırma tesislerinin tekrar çalışabilmesi için gümrük vergilerinin koruma oranlarından yararlanmamız zorunlu hale gelmiştir. Bu uygulama ülkemizdeki diğer bazı ürünlerde yapıldığı gibi başta AB'nde olmak üzere tüm dünya ülkelerinde yerli üretimi artırmak için sık sık başvurulan bir yöntemdir."

Trakya'da 25 tesis üretime ara verdi

Trakya Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği tarafından hazırlanan raporda da, sektörün içinde bulunduğu durum ortaya konarak, bölgedeki 30 tesisin 25'inde üç aydır kırma tesislerinin çalışmadığı ve 5'inde de düşük kapasite ile çalışıldığı bildirildi. Raporda, yılbaşından buyana çıkarılan işçi sayısının ise 300'den fazla olduğuna dikkat çekildi.

Trakya Bitkisel Yağ Sanayacileri Derneği 2. Başkanı Mehmet Arda, acil olarak tüm hamyağların gümrük vergisinin en az yüzde 25 seviyesine çekilmesi gerektiğini ifade ederek, "Soya ve diğer tropikal kanola ve palm gibi hamyağların yoğun şekilde Türkiye'ye yüzde 12 gibi düşük gümrük vergisi ile girmesi ülkemizdeki ayçiçeği tüketimini ve üretimini tamamen durdurmuştur. Acil olarak vergi oranları yükseltilmedir" dedi.

Yağ sanayicisinin istekleri

Yağ sanayicileri krizin daha da derinleşmeden önlem alınmasını istiyor. Sanayiciler, "Yağ bazında senelik 1 milyon tona yakın yağ ve yağlı tohum açığı olan ülkemizde acilen yağlı tohumlara ve hamyağlara uygulanacak yürürlükteki gümrük vergilerinin yeniden düzenlenmesi ve ayçiçek üreticisi Karadeniz ülkelerinin ayçiçek tohumuna uyguladığı yüzde 20-23 oranındaki ihracat vergisinin etkisiz hale getirilmesi gerekiyor" dediler. Sanayiciler gümrük vergilerinin ise tüm yağlı tohumlarda yüzde 0, tüm hamyağlarda yüzde 25, tüm tropikal yağlarda yüzde 12 ve tüm rafine tohum yağlarında ise yüzde 50 olarak uygulanmasını istediler.