TARIM DÜNYASINDAN / Ali Ekber YILDIRIM

Dünya Gazetesi 07 Haziran 2000

 

Ülkemizde tarımda yapılan tartışmalar ne yazık ki fiyat odaklı olmaktan öteye gidemiyor. Tartışmanın bu boyutta yapılmasında tarımsal desteklemelere politikanın fazlasıyla bulaştırılmasının etkisi var. Ayrıca IMF ile Dünya Bankası'da yapısal reformlardan çok fiyat bazlı tartışmaların yapılmasını adeta körüklüyor. IMF ile yapılan 17. stand-by anlaşmasında tarımla ilgili maddeler fiyat bazlı. Hububat fiyatının ne olacağı yazılmış. Aylardır bu fiyat tartışılıyor. Verimlilik, teknoloji, organik tarım gündeme dahi gelmiyor.

1980'li yılların sonunda yoğun olarak gündeme gelen Türk tarımının Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası'na uyumu Gümrük Birliği'ne geçilmesinden sonra adeta gündemden kalktı.

Oysa, Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne aday ülke olarak kabul edilmesinden sonra, tam üyelikte en fazla sorun olacak sektörlerin başında tarımdaki uyum süreci olduğu kabul edilmektedir. Zaman zaman "Türkiye'nin AB üyeliği tarımdan geçer" türünde yuvarlak sözler edilse de AB ortak tarım politikasına uyum için ciddi hiçbir çalışma yok. Özetle, IMF, Dünya Bankası reçetelerine kapılıp gidiyoruz. Üyesi olmak istediğimiz AB'nin neler yaptığını görmek istemiyoruz. Daha önce de bu sütunda Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası ile ilgili yazılar yazdığımızda okuyucularımız bu konuları daha sık yazmamızı istediler. Güncel sorunlara takılıp yazamadık. Biz de suçluyuz.

AB, tarımsal desteklemeyi nasıl ve ne oranda yapıyor?

AB, Roma Anlaşması ışığında ortak tarım politikası amaçlarının gerçekleştirilmesi için ortak bir finansman kaynağı oluşturmak, tarımsal talebi denkleştirmek, fiyat politikasını düzenlemek ve tarımsal altyapıyı geliştirmek amacıyla Avrupa Tarımsal Yönverme ve Garanti Fonu (FEOGA) 1962 yılında kurulur.

Kuruluşundan iki yıl sonra FEOGA, Garanti Bölümü ve Yönverme Bölümü olarak ikiye ayrılır.

Garanti Bölümü, ortak piyasa düzenleri içindeki harcamaları finanse eder, asgari finans garantilerini ve ihracat sübvansiyonlarını destekler. Garanti Bölümü kapsamına destekleme giderleri, üretici yardımları, belli ürünlerin piyasadan çekilmesi ve üretimlerinin azaltılması amacıyla yapılan yardımlar, depolama yardımları ile Avrupa Birliği dışındaki ülkelere yönelik tarım ürünleri ihracatına ödenen sübvansiyonlar girer.

Yönverme Bölümü ise, tarım işletmelerinin yapılarının geliştirilmesi, tarımsal altyapının iyileştirilmesi, tarım ürünlerinin transformasyonu ve pazarlama şartlarının iyileştirilmesi amacına yönelik kurulmuştur.

FEOGA'nın her iki bölümüde yaptığı çalışmaların finansmanını Avrupa Birliği Bütçesi'nden alır. Rakamlara baktığımızda FEOGA aracılığıyla Avrupa Birliği'nin tarıma yaptığı destekleme daha iyi görülecektir.

1965 yılında FEOGA'nun bütçesi 287 milyon ECU ile Topluluk bütçesinin yüzde 37.5'ini teşkil ederken 1970 yılında FEOGA bütçesi 3 milyar 166 milyon ECU ile Topluluk bütçesindeki payı yüzde 93.5'e ulaşmıştır. Bu yıllar AB'nin tarımda en yoğun destekleme yaptığı yıllar. 1980'li yıllarda da Topluluk bütçesinin yüzde 70'i FEOGA'ya ayrılırken, Garanti Bölümü bu bütçenin yüzde 90'nını kullanmaktadır. Dikkat çekici bir başka nokta ise 1965 yılından bu güne kadar FEOGA'ya ayrılan bütçe topluluk bütçesinin yüzde 50'sinin üzerinde olması. Halen yılda ortalama 45 milyar ECU bütçeye sahip olan FEOGA'nın harcamalarda en büyük payı hububat ve prince ayırmaktadır. Şeker, yağ bitkileri ve süt ürünleri ile hayvancılık sektörü en fazla harcama yapılan diğer sektörler.

Avrupa Birliği'nin tarıma yaptığı desteklemeler birlik bütçesinin yarısından fazlasını teşkil ederken Türkiye'nin tarıma yaptığı destekleme, 60 milyar dolar olarak kabul edilen toplam bütçenin ancak yüzde 10'u kadardır.

Size aktardığımız bu bilgileri yaptığı araştırmalarla tarım sektöründe çok önemli bir görevi yerine getiren Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü'nün (TEAE) "FEOGA ve Türkiye'de Uygulanabilirliği" adlı araştırmadan aldık. Sibel Tan, Banu Şener ve Selma Aytüre tarafından hazırlanan araştırmanın detaylarını Enstitü'den edinebilirsiniz. TEAE'nin telefonu (0312)-321 87 64. Ayrıca internetten "E.mail:[email protected]" aracılığıyla bilgi alabilirsiniz.

Gelecek hafta, FEOGA benzeri bir fonun Türkiye'de kurulması ve Tarım Bakanlığı'nın bu konudaki çalışmalarını anlatmaya çalışacağız.